360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

Z tabliczki możemy się dowiedzieć, że 29 listopada 1944 roku, w czasie jednej z największych bitew partyzanckich w Małopolsce, zginął w tym miejscu kapitan Jan Korzeniowski ps. Waga, dowódca III Oddziału w Zgrupowaniu Partyzanckim "Żelbet" 6 Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Siłami ponad trzech tysięcy ludzi Niemcy przeprowadzili wówczas obławę na polskich i radzieckich partyzantów, ukrywających się we wsi Zawadka i w masywie Kotonia.

Przy ulicy Klasztornej w Nowej Hucie, naprzeciw zabudowań opactwa cystersów, wznosi się skromny kościółek pod wezwaniem św. Bartłomieja. Drewniana świątynia, zbudowana na planie krzyża, pochodzi z połowy XV wieku; obecną postać nadała jej XVIII-wieczna przebudowa. Wejście na teren przykościelny prowadzi przez bramę-dzwonnicę z 1752 roku.

"Wdzięczni jesteśmy Cystersom mogilskim, że będąc budownikami monumentalnych kościelnych i klasztornych gmachów, zostawili nam tu pod Krakowem ten typowy drewniany wiejski kościółek. Z tym cmentarzykiem dokoła, z tem drewnianem jego ogrodzeniem, przez czas szczerniałem, z tą drewnianą dzwonnicą, przez którą wejście na cmentarz od drogi, w otoczeniu starych lip, pozostał typowym przedstawicielem starego polskiego farnego kościółka wiejskiego. Cmentarzyk przestał oddawna chować w swej ziemi wieśniacze pokolenia, ale do dziś jakiś smutek wieje i pustkowiem trąci, zanim go lud krakowski nie wypełni w dni świąteczne i odpustowe, wtedy kraśnieje i błyszczy barwnemi szatami krakowskiego stroju. W cieniu tych drzew wzmacniały się w wierze pokolenia tych, których przodkowie pogańscy sypali mogiłę Wandzie, a bracia cysterscy nauczyli je pracować w roli za danym przez nich przykładem na początku XIII w." (Władysław Łuszczkiewicz: Wieś Mogiła przy Krakowie, Kraków 1899).

Do Mogiły, wsi położonej u ujścia Dłubni do Wisły, zakon cystersów sprowadził biskup krakowski Iwo Odrowąż około roku 1225. Pierwszy kościół konsekrowano w tym miejscu w roku 1266; budowlę wielokrotnie trawiły pożary, zaś jej obecna postać pochodzi w zasadzie z końca XVIII wieku. Zwracająca uwagę polichromia na sklepieniach naw jest dziełem Jana Bukowskiego z roku 1918.

"Klasztor iest przy tym Kościele, nazywa się właśnie Clara Tumba, Zakonników Cystercyensów: ci każdy dzień niemal w każdą godzinę Pana BOGA prosząc, żyją w wielkiey czuyności y Obserwancyi Zakonney, są prawymi naśladowcami Oyca swoiego Bernarda Świętego. Maią w swym Kościele Obraz CHRYSTUSA Pana, albo Passyą sławną wszystkiemu Krakowowi, y inszym postronnym ludziom, dla Cudow, ktore przy tym Obrazie Pan BOG czynię raczy. Maią przezacne Relikwie Świętych Pańskich, to iest, Głowę Świętego Donata y Erazma Biskupow y Męczennikow, y Theodora Żołnierza y Męczennika, Świętego Wawrzyńca niemal cała ręka, kości napalone, znak wielkiego męczeństwa, także y Świętey Agnieszki Panny y Męczenniczki dobrze znaczna Relikwia, y inszych Świętych Relikwii bardzo wiele zacznych iest, iako goleni, ramiona, palce, ziebra, grzbiety, zęby, y inszych wiele członkow, ktorych poważna starożytność imion niewyraziła." (Kleynoty Stołecznego Miasta Krakowa albo Kościoły, y co w nich iest widzenia godnego y znacznego, przez Piotra Hiacyntha Pruszcza krótko opisane, powtornie zaś z pilnością przeyźrzane, y do druku z additamentem nowych Kościołow y Relikwii Ś. podane, z pozwoleniem Zwierzchności Duchowney Roku Pańskiego 1745).

"W ramieniu wschodniem krużganku jest wejście do kapitularza czyli sali narad mnichów. Zachowane dotąd sale takie w klasztorach wąchockim i koprzywnickim i do niedawna istniejąca w jędrzejowskim, wskazują na przepych architektury romańskiej tutaj zastosowanej w kolumnach, sklepieniach, w portalu i przeźroczach. Nie brakło tym wnętrzom i polichromii i średniowiecznej, której w zabytkach pozostały ślady. Tu w Mogile sala ta kwadratowa utraciła swój typ, ma sklepienie zwykłe beczkowe, podpasane gurtą czyli arkadą dla dźwigania ściany na piętrze; w chwili, gdy wprowadzono cele, zatraciła sala swój styl pierwotny — interesu artystycznego nie przedstawia." (Władysław Łuszczkiewicz: Wieś Mogiła przy Krakowie, Kraków 1899).

Kilkadziesiąt lat temu podczas renowacji odkryto na zapleckach przyściennych ław malowidła z ok. 1600 roku, przedstawiające moralitety z życia cysterskich mnichów. Spod tego samego pędzla pochodzą także postacie ewangelistów na drzwiach kapitularza.