360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

Ciut niżej ten potok spada przez próg doliny, tworząc sławną Siklawę.

"To, co mamy przed sobą, nie jest podobne do znanego schematu. Nawa jest ogromna, obrzeżona gigantycznymi kolumnami — i nie kończy się absydą, tylko po łuku triumfalnym biegnie dalej i zamyka się ścianą z oknami. Jak gdyby połączyć dwa kościoły skierowane w przeciwną stronę. Dokładnie to.

Wszystko zaczęło się od męczeństwa diakona Wawrzyńca i przeniesienia jego grobu przez Konstantyna do nowo zbudowanej bazyliki. Ale okazało się, że wody podziemne naruszają fundamenty. W VI wieku papież Pelagiusz II decyduje o postawieniu tuż obok nowej świątyni z relikwiami — tak powstaje najstarsza część, zachowana. Budowla z czasów Konstantyna jakiś czas jeszcze działała, potem znikła bez śladu. Napływ wiernych do grobu świętego ciągle wzrastał i w XIII wieku Honoriusz III postanawia kościół powiększyć. Nie naruszając dawnego (z wyjątkiem zburzonej absydy...), dodając dalszy ciąg nawom i zamykając je portykiem, przez który dziś wchodzimy. Poprzednia świątynia patrzyła na północ, ta będzie skierowana na południe. W ten sposób otrzymaliśmy ogromną przestrzeń, gdzie wzrok nie jest zahamowany przez wybitą złotem czaszę, a trafiając na okna, może podjąć imaginacyjną wędrówkę dalej. Stara i nowa część nie są identyczne, mają nieco różny nastrój, ale ta dwudzielność, z pauzą przy dawnym i zachowanym łuku triumfalnym, układa się znakomicie w jedną świątynię. Architekci epoki popełnili nieduży błąd, czy też mieli jakieś powody, aby nowa część nie leżała dokładnie w linii prostej wobec starej — zaplanowali lekkie odchylenie osi. Gdy patrzymy od progu, trudno to stwierdzić gołym okiem, ale w mżącej jasności za ołtarzem, ustawionym pod łukiem, jest jakaś niecodzienna atmosfera. Dopiero narysowany plan pokazuje ugięcie osi, jakby chodziło o działanie jakiejś siły magnetycznej. Połączenie dwóch gmachów zostało zinterpretowane funkcjonalnie: nowsza część, czyli bazylika honoriańska, to przestrzeń, gdzie gromadzą się wierni. Część pelagiańska to chór, prezbiterium, miejsce dla duchownych zamknięte katedrą, czyli marmurowym tronem biskupim." (Ewa Bieńkowska: Spacery po Rzymie, Warszawa 2010).

"Kościół ten zbudowany jest w tem miejscu, gdzie św. Eustachy miał swój dom. Waleczny ten rycerz, wraz ze swą żoną Teopistą i dwoma synami Agapitem i Teopistem, byli zamknięci w miedzianym wole rozpalonym do czerwoności. Ciała ich znajdują sie w głównym ołtarzu." (Wincenty Smoczyński: Rzym: jego kościoły i pomniki, Kraków 1902).