360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2658 odcinkach

Na szczycie pasma wyniosłych wzgórz na południowych rubieżach Krakowa leży jeden z ciekawszych, dostępnych do zwiedzania fortów Twierdzy. Potężny (24 stanowiska dział, ponad 500 osób załogi!) jednowałowy fort artyleryjski wzniesiono w 1874 roku i przebudowano 10 lat później. W jego betonowej konstrukcji zadbano - o dziwo! - o wystrój architektoniczny (łuki na elewacji koszar, boniowany portal głównej bramy).

Przed jednym ze schronów pogotowia w poprzecznicy wału artyleryjskiego.

W rowie pośrodku fortu - z jednej strony korytarz prowadzi do wnętrza schronu głównego, z drugiej długa poterna schodzi w dół do kaponiery czołowej.

"Fort Rajsko, jako jeden z nielicznych - obok sąsiednich Kosocic - przeżywał chrzest ogniowy w czasie pierwszej wojny światowej. Również w czasie drugiej wojny próbowała tu przez krótki czas stawiać opór grupa wycofujących się wojsk niemieckich. Swoisty chrzest ogniowy przeżywał fort zresztą i wcześniej. W roku 1909, w czasie burzy, piorun uderzył w starą, drewnianą jeszcze prochownię na Woli Duchackiej. Nastąpiła potworna eksplozja dwunastu ton prochu, a później magazynów pocisków artyleryjskich. Mniej lub więcej poważnym uszkodzeniom uległo wówczas kilkaset domów; nawet w samym centrum miasta, m. in. w kościele Dominikanów uszkodzone zostały wtedy witraże okienne. Betonowy fort w Rajsku pękł po prostu na pół od wstrząsu. Nie wpłynęło to ujemnie na jego obronność, a pęknięcie to zostało do dzisiaj swoistą pamiątką." (Jan Piwowoński: Mury, które broniły Krakowa, Kraków 1986).

Owe pęknięcia są bardzo dobrze widoczne na panoramie...

Do obrony środkowego odcinka otaczającej fort głębokiej fosy służyła podwójna - ze strzelnicami w obie strony - kaponiera czołowa.

W podwójnej kaponierze czołowej znajdowały się stanowiska dla dwóch dział do obrony fosy. Do jej pomieszczeń dochodzi się od schronu głównego długą nachyloną poterną; oprócz tego są dwa wyjścia do fosy, służące niegdyś jako przejścia do muru Carnota w przeciwstoku.