360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

Gotycką świątynię ufundował w 1420 roku rycerz Wierzbięta (to staropolska wersja imienia Grzegorz!). Co potwierdziły wykopaliska archeologiczne, pierwszy kościół mógł powstać w tym miejscu nawet w XII wieku; kamienną kostkę z niego wmurowano w ściany obecnej wieży.

Wnętrze tego pierwotnie gotyckiego kościoła zostało zbarokizowane w pierwszej połowie XVII wieku. W głównym ołtarzu znajduje się obraz św. Grzegorza Wielkiego, orędownika dusz w czyśćcu cierpiących, kopia niezachowanego obrazu Carracciego z rzymskiego kościoła San Gregorio Magno. Tuż na lewo od ołtarza jest wmurowana kamienna płyta nagrobna fundatora świątyni, stolnika krakowskiego Wierzbięty z Branic. Na bocznej ścianie prezbiterium średniowieczna polichromia z przedstawieniem uczty eucharystycznej oraz fragmenty renesansowych ornamentów roślinnych, odkryte podczas niedawnej renowacji.

"Podług podania, kościół ten albo jak pierwiastkowo nazywano kaplicę tę, mieli murarze stawiający kościół Panny Maryi wymurować bez wszelkiego wynadgrodzenia, poświęcając na to godziny wolne od pracy. W XIV wieku, kiedy kościół Panny Maryi zajęli osiedli w Krakowie niemcy, tutaj odbywały się dla Polaków nabożeństwa, potem gdy Polacy w r. 1550 odzyskali kościół Panny Maryi, tu znowu niemcy nauki i nabożeństwa miewali. [...] Kościół ten należący do liczby krakowskich kościołów z wieku XIII, stracił wiele ze swej starożytności podczas odnowienia, gdy go posiadali jezuici. Ocalony lubo wiele uszkodzony przysionek kościelny, ozdobiony rzeźbą kamienną jest najpiękniejszą pozostałością z pierwszej jego budowy. Piękną zaś pozostałością z odnowienia, jest malowanie na sklepieniu kościelnem przez Molitora przedstawiające poświęcenia jezuitów we wszystkich częściach świata podjęte, dla rozszerzenia nauki Chrystusa." (Józef Mączyński: Pamiątka z Krakowa, część II, Kraków 1845).

"Gustaw Herling-Grudziński wyznał kiedyś, że to jego ulubiony plac, bo jak się siądzie na jego środku, widać wszystkie możliwe epoki i style w architekturze ścisłego centrum Krakowa. Gotyk kościoła Mariackiego, renesans Sukiennic, secesyjne attyki domu Czynciela według projektu Wojtyczki, modernizm kamienicy Szyszko-Bohusza. Dodatkową zaletą jest to, że na Mariackim jest mało kawiarni i bywa tam raczej pusto." (Architekt Kazimierz Łatak w wywiadzie z książki Magdaleny Kursy i Rafała Romanowskiego KRK. Książka o Krakowie, Kraków 2007).

W drugi dzień świąt Bożego Narodzenia wierni odwiedzają szopkę w jednym z najstarszych kościołów krakowskich.

Historię powstania świątyni tak opisuje Jan Długosz: "R. 995 Wojciech biskup pragski przybył do Polski. Przez lud i duchowieństwo z wielką czcią i radością przyjęty, czas niejaki w Krakowie bawił, i w rynku przy wielkim zbiegu ludzi, w języku czeskim dobrze przez Polaków rozumianym, kazania miewał. Ten święty mąż, przez swe apostolstwo oraz cnotliwe życie, taką po sobie u Krakowian pamięć zostawił, iż po chwalebném męczeństwie jego, w miejscu gdzie nowe chrześciany świętém słowem zbawienia w kazaniach posilał, na cześć jego kościół ten wystawili, który do dziś dnia pobożność Polaków ku niemu zaświadcza".