360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

Najstarsze partie budowli, prezbiterium i zakrystia, pochodzą z roku 1393. Ceglaną nawę zbudowano w XV-XVII wieku, a następnie przedłużono w latach 1912-1913; kościelna wieża także pochodzi z początków XX wieku.

"W połowie lat 90. ubiegłego już stulecia dwóch zakonników zwiedzało olkuski kościół św. Andrzeja Apostoła. Szczególną ich uwagę zwracał słynny poliptyk z 1485, dzieło krakowskiego malarza Jana Wielkiego (dzielił starszeństwo w cechu z samym Witem Stwoszem). Braciszkowie próbowali obejrzeć wszystkie kwaterki ołtarza, gdy nagle puściły zawiasy i jedna z części zwaliła się na posadzkę, a w ślad za nią pozostałe, włącznie z drewnianą rzeźbą Madonny z Dzieciątkiem z 1480 r. rzeźba rozpadła się na kawałki, podobny los spotkał obrazy przedstawiające sceny Maryjne i z życia Chrystusa. Cud, mówiono "palec Boży", że nic nie stało się, może poza szokiem, zakonnikom. Paradoksalnie, ale ta katastrofa "przysłużyła" się dziełu. Obrazy nie były bowiem od dziesięcioleci konserwowane, a rzeźba tak nadgryziona przez robactwo, że prędzej czy później rozpadła by się w pył. W takiej jednak sytuacji musiano znaleźć środki na ich rekonstrukcję. Nastąpił kolejny cud, bo pieniądze znalazły się w budżecie Ministerstwa Kultury i Sztuki. Szczątki poliptyku trafiły do krakowskich Pracowni Konserwacji Zabytków. Tam ołtarz odzyskał swe dawne, wspaniałe kolory. Badający dzieło profesorowie Gadomski, Chrzanowski, Nycz z zachwytem rozpisywali się o wyjątkowości tego ołtarza. Znawcy słusznie uważają, że tym czym dla rzeźby XV-wiecznej jest ołtarz Wita Stwosza, tym dla polskiego malarstwa tego okresu jest ołtarz Jana Wielkiego i Stanisława Starego (ten drugi dokończył dzieła, gdyż Wielki pobity przez innego malarza, musiał porzucić pracę). Gdyby olkuski poliptyk znajdował się w którymś z kościołów krakowskich czy warszawskich, albo w Muzeum Narodowym, pewnie przychodziłyby go oglądać tysiące. A tak stoi sobie skromnie w bocznej nawie olkuskiej fary ciesząc oko wiernych i nielicznych turystów. I postoi tak, miejmy nadzieję, kolejne 500 lat." (Olgerd Dziechciarz, autor Przewodnika po ziemi olkuskiej, na stronie Wirtualnego Olkusza).

Świątynię - późnorenesansową, lecz z mocnymi nawiązaniami do gotyku - zbudowano w latach 1600-1604 dzięki fundacji właściciela wsi, Kaspra Giebułtowskiego.

"Kościół parafialny św. Wojciecha i Matki Boskiej Bolesnej w Modlnicy powstał w 1553 r. z inicjatywy proboszcza ks. Jakuba Pontificjusza w wyniku umowy zawartej z Jakubem Śladkowskim, zarządcą dóbr zabierzowskich. Pierwotnie kościół zbudowano na rzucie krzyża, ale już w 1622 r. ramię północne zastąpiono murowaną, renesansową kaplicą grobową rodziny Kucharskich, a drewnianą zakrystię zamieniono na murowaną. W latach 1878-79 rozbudowano przedsionek przedłużając kościół od zachodu.

Kościół posiada konstrukcję zrębową, jest oszalowany pionowo z listwowaniem, a wszystkie dachy są gontowe (oprócz zakrystii krytej blachą). Na skrzyżowaniu nawy z dawnym transeptem znajduje się wieloboczna wieżyczka sygnaturkowa z latarnią o formie barokowej. Warto zwrócić uwagę na gotyckie portale zwieńczone tzw. oślimi grzbietami. Do zakrystii prowadzą masywne drzwi okute kratą. We wnętrzu kościoła można podziwiać renesansową polichromię z 1562 r., a także ornamentalno-figuralną polichromię wnętrza kaplicy datowaną na poł. XVII w. [...] W pobliżu kościoła znajduje się wolno stojąca drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowo-ramowej, nakryta namiotowym dachem gontowym z latarnią. Datuje się ją na XVIII w., a dzwony w niej zawieszone aż na 1498 i 1542 r." (Szlak Architektury Drewnianej, Kraków 2005)

O genezie nazwy wsi i patronie świątyni przeczytamy w VI tomie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (Warszawa 1885): "Podanie głosi, iż po lipę, przy starej drodze z Modlnicy do Krakowa stojącą, w pobliżu której stała niegdyś wierzba, lud krakowski odprowadzał udającego się do Prus ś. Wojciecha i tu go żegnał. W miejscu tem przy starej drodze wystawiono kapliczkę, a za górą (idąc od Krakowa) leżącą wieś Zagórze, wtedy od modlenia się Modlnicą nazwać miano".